Als je wilt minderen of stoppen met zuivel dan stuit dit regelmatig op onbegrip uit je omgeving. Familie, vrienden en collega’s vragen zich plotseling af of je wel genoeg eiwitten binnenkrijgt. En hoe zit het dan met al die oerwouden die worden gekapt voor jouw sojamelk?

Met behulp van de onderstaande voorbeelden kom jij beslagen ten ijs en kun je feilloos onderscheid maken tussen feiten en hardnekkige fabels. 

“Oerwouden worden platgebrand voor de sojamelk in jouw cappuccino”
FABEL

De fabel der fabels op het gebied van zuivel. Slechts 6 procent van de wereldwijde sojaproductie wordt gebruikt in producten zoals sojamelk, tofu en andere vleesvervangers, vooral in Azië.(1) De sojamelk die wij in Nederland drinken, komt vrijwel altijd uit Europa (soms uit Canada).(2)(3)

Toch is Nederland binnen de EU de grootste importeur van soja. Ongeveer 60 procent van deze geïmporteerde soja komt uit Brazilië.(4) Dat heeft niets te maken met de sojamelk in jouw cappuccino, en alles met de intensieve veehouderij in ons land.

Tussen de 75 en 85 procent van de wereldwijde sojaproductie wordt namelijk gebruikt als veevoer.(5)(6)(7) De sterk toenemende vraag naar soja heeft geleid tot grootschalige ontbossing (met name in Zuid-Amerika) om nieuwe landbouwgrond te creëren. De teelt van soja voor veevoer veroorzaakt allerlei problemen, zoals ontbossing, uitputting van de bodem en vervuiling van grond- en oppervlaktewater door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Vooral de wereldwijde ontbossing is desastreus, omdat het de opwarming van de aarde versnelt.

“Melk is goed voor elk”
FABEL

Veel mensen met een Afrikaanse, Aziatische, Zuid-Amerikaanse of Zuid-Europese etniciteit hebben een lactose-intolerantie.(8) Zij missen een lactase enzym waardoor ze lactose minder goed kunnen verteren, met allerlei nare gevolgen. Zuivel is voor veel bevolkingsgroepen dan ook helemaal geen ‘normaal’ product. Enkel West-Europeanen en Noord-Amerikanen blijven over het algemeen voldoende lactase aanmaken. Toch heeft ook zo’n 10 procent van de Nederlandse bevolking een lactose-intolerantie. 

Melk is eigenlijk vooral goed voor elk kalf, maar die krijgen het helaas niet.

Blij van Zuivelvrij helpt je in makkelijke stappen om te stoppen of te minderen met zuivel. Zonder in te leveren op smaak of gemak. Meld je hier aan voor de gratis drieweekse zuivelvrij-challenge!

“Van melk krijg je sterke botten en tanden”
FABEL

Lange tijd dachten mensen dat genoeg kalk in je voeding zou zorgen voor sterkere botten en minder fracturen. Maar melk blijkt allerminst een garantie voor sterke botten.(9) In het onderzoek ‘Milk and Health’ (2020) onderzochten twee voedingsdeskundigen ruim honderd studies en kwamen tot de conclusie dat het positieve effect van zuivel op de gezondheid niet wetenschappelijk onderbouwd is.(10) Integendeel, in landen met een hoge zuivelconsumptie is het risico op botbreuken juist hoger ten opzichte van landen waar weinig melk gedronken wordt, zoals Aziatische landen.

“Alle Nederlandse koeien staan in de wei”
FABEL

Koeien zijn grazers; ze horen in de wei, niet in een stal. In de wei kunnen koeien grazen, rusten, rondlopen, spelen en kuddegedrag vertonen. Weidegang versterkt de weerstand en de gezondheid. In de wei is meer ruimte voor beweging en sociaal kuddegedrag. Toch komt een kwart van de melkkoeien nooit buiten.(11) Veel koeien zijn kreupel door gladde stalvloeren, ziektes en een gebrek aan weidegang.(12) Ze hebben pijn bij het lopen en staan.

“Koemelk is natuurlijk”
Voor kalfjes? FEIT / Voor mensen? FABEL

Koemelk is altijd moedermelk. Een mens heeft geen enkele natuurlijke behoefte aan de moedermelk van een andere diersoort. 

Bovendien is er weinig natuurlijks aan de manier waarop zuivel wordt geproduceerd. Melkkoeien worden kunstmatig bevrucht door de boer. Als de koe bevalt, wordt haar kalf direct weggehaald. De meeste kalfjes worden geslacht voordat ze een jaar oud zijn. Onder natuurlijke omstandigheden kan een koe wel 20 tot 25 jaar oud worden. Maar in de zuivelindustrie wordt een koe geslacht zodra haar melkproductie daalt, meestal rond een leeftijd van 5 a 6 jaar oud. Hoe natuurlijk is dat?

“Er is geen gezonde vervanging voor zuivel”
FABEL

We hebben geen koemelk nodig om gezond te blijven. De World Health Organisation (WHO) stelt dat een (grotendeels) plantaardig dieet helpt bij een gezonde leefstijl. Een plantaardig dieet bevat minder zout, vet en suiker en biedt bescherming tegen chronische ziekten en vroegtijdig overlijden.(13)

Je kunt dierlijke zuivelproducten vervangen voor plantaardige alternatieven, maar dat is niet altijd nodig. Nederlanders krijgen gemiddeld te veel dierlijke eiwitten, schadelijke (trans)vetten en zout binnen. Volgens het RIVM is zuivel de belangrijkste bron van verzadigde vetten en transvetten(14) en de op twee na belangrijkste bron van onze te hoge zoutconsumptie.(15)

Volle melk en melkproducten bevatten bijvoorbeeld veel verzadigd vet en staan dan ook niet in de Schijf van Vijf.(16) In 2020 oordeelde de RCC na een klacht van Wakker Dier dat volle melk en het merendeel van de kazen te veel verzadigd vet en zout bevatten om ze gezond te kunnen noemen.(17)

“Koemelk bevat veel calcium”
FEIT

Er zijn dierlijke en plantaardige bronnen van calcium. Zuivel is een bron van calcium. Plantaardige bronnen van calcium zijn bijvoorbeeld boerenkool, broccoli, witte bonen, amandelen, gedroogde vijgen en verrijkte producten zoals plantaardige melk. Ook sojamelk is een goede bron van calcium.(18)

“Zuivel belast het milieu meer dan de meeste plantaardige alternatieven”
FEIT

De productie van plantaardige producten kost veel minder energie, water, land en grondstoffen dan het onderhouden van melkvee.(19)  De melkveehouderij is verantwoordelijk voor een torenhoge uitstoot van het broeikasgas CO2. De koe en haar mest produceren bovendien grote hoeveelheden van de schadelijkere broeikasgassen methaan en lachgas.

Twee derde van alle landbouwgrond in de wereld is nu in gebruik als grasland voor vee. Een derde wordt benut voor akkerbouw maar op 30% daarvan wordt veevoer verbouwd..(20) Ook het waterverbruik is enorm: de productie van 1 liter koemelk kost maar liefst 1.000 liter water.(21) 

Daarnaast is er heel veel veevoer nodig om de huidige (melk)veehouderij in stand te houden. Tussen de 75 en 85 procent van de wereldwijde sojaproductie eindigt als veevoer.(22)(23)(24) De sterk toenemende vraag naar nieuwe landbouwgrond voor de teelt van soja heeft geleid tot grootschalige ontbossing. Dit versnelt de opwarming van de aarde en vernietigt kwetsbare leefgebieden van mensen en dieren. 

Zelfs de minst duurzame plantaardige zuivelproducten hebben nog altijd een veel lagere milieu-impact dan koemelk.(25)

Blij van Zuivelvrij helpt je in makkelijke stappen om te stoppen of te minderen met zuivel. Zonder in te leveren op smaak of gemak. Meld je hier aan voor de gratis drieweekse zuivelvrij-challenge!

“Je kunt meer mensen voeden met planten dan met dieren”
FEIT

Het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC), berekende dat de productie van vlees en zuivel 95 procent meer eiwitten kost dan dat het oplevert.(26) Twee derde van alle landbouwgrond in de wereld is nu in gebruik als grasland voor vee. Een derde wordt benut voor akkerbouw maar op 30% daarvan wordt veevoer verbouwd. (27) 30 tot 40 procent van de graanoogst wordt gevoerd aan dieren. Dat is een enorme verspilling van voedsel: om een kilo dierlijk eiwit te produceren, eten dieren gemiddeld 6 kilo plantaardig eiwit.

“Een koe geeft gewoon melk”
FABEL

Nee. Net als alle zoogdieren moet ook een koe eerst zwanger worden om melk te geven. Daarom wordt ze elk jaar opnieuw kunstmatig zwanger gemaakt en kort na de bevalling van haar kalfje gescheiden.

“Melk is altijd moedermelk”
FEIT

Een koe geeft pas melk als zij een kalf krijgt. Koeien worden elk jaar kunstmatig zwanger gemaakt om de melkstroom op gang te houden. Elke melkkoe in de wei is zwanger of net bevallen. Een koe mag nooit moeder zijn voor haar kalf; vlak na de geboorte haalt de boer het kalf weg bij de moeder. Ze zien elkaar nooit meer terug. Het kalf drinkt kunstmelk uit een emmer; de moedermelk is voor menselijke consumptie.

“Restkalfjes krijgen ook stro en weidegang”
FABEL

Zo’n 70 procent van de kalfjes is een restproduct van de zuivelproductie. Stiertjes geven geen melk en een groot deel van de vrouwelijke kalfjes is overbodig. Als ze twee weken oud zijn, gaan restkalfjes naar de kalverhouder. Daar staan ze permanent binnen. De eerste weken alleen, daarna met vijf in een klein hok. Weidegang krijgen deze ‘vleeskalfjes nooit. Ze leven op harde, kale roostervloeren. Er is geen stro om op te liggen.

“Maar ik zie toch echt wel eens kalfjes buiten in een strohokje staan”
FEIT

Zo’n 30 procent van de kalfjes wordt zelf melkkoe. Deze kalfjes blijven op het melkveebedrijf en krijgen doorgaans betere huisvesting dan hun broertjes en zusjes in de kalverhouderij. Die ‘melkkalfjes’ kom je nog wel eens tegen als je een rondje fietst.

“De meeste kalveren worden binnen een jaar geslacht”
FEIT 

70 procent van alle kalfjes uit de zuivelindustrie is overbodig voor de melkveehouderij. Na twee weken gaan deze kalfjes naar de kalverhouder. Daar worden ze vetgemest met een ongezond dieet, zonder natuurlijk vezelrijk voer (zoals gras of hooi). Nog voor ze één jaar oud zijn, worden ze geslacht. De meeste al op een leeftijd van 6 tot 8 maanden.

“Voor zuivel worden geen dieren gedood”
FABEL

Onder natuurlijke omstandigheden kan een melkkoe wel 20 tot 25 jaar oud worden, maar in de zuivelindustrie wordt ze geslacht als ze 5 a 6 jaar oud is. Dan loopt haar melkproductie terug en is het voor de boer rendabeler om haar te vervangen voor een (nog) jongere koe. 70 procent van alle kalfjes uit de zuivelindustrie is overbodig voor de melkveehouderij. Zij worden geslacht en verwerkt tot kalfsvlees, nog voor ze een jaar oud zijn.
 

Bronnen
[1] https://www.profundo.nl/download/sojacoalitie1410
[2] https://www.veganisme.org/hipsterkoffies-zijn-geen-bedreiging-voor-de-a…
[3] https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/tropische-producten/soja
[4] https://www.profundo.nl/projecten/het-in-kaart-brengen-van-de-soja-prod…
[5] https://www.wwf.nl/wat-we-doen/focus/voedsel/soja
[6] https://www.profundo.nl/download/sojacoalitie1410
[7] https://www.profundo.nl/projecten/het-in-kaart-brengen-van-de-soja-prod…
[8] https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/lactose-intolerantie/
[10] https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMra1903547
[11] https://longreads.cbs.nl/nederland-in-cijfers-2022/hoeveel-koeien-graze…
[12] https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/livesto…
[13] https://transitiecoalitievoedsel.nl/ook-world-health-organisation-who-p…
[14] https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2020-0082.pdf
[15] https://www.wateetnederland.nl/onderwerpen/zout
[16] https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/melk-en-melkproducten.aspx
[17] https://www.reclamecode.nl/uitspraken/wakker-dier/voeding-en-drank-2020…
[18] https://proveg.com/nl/plantaardige-voeding-en-lifestyle/vegan-voedingss…
[19] https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/milieubewust-eten/zuivel/
[20] https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/zo-voed…
[21] https://eostrace.be/traces/trace-van-koemelk/categorie/milieu
[22] https://www.wwf.nl/wat-we-doen/focus/voedsel/soja
[23] https://www.profundo.nl/download/sojacoalitie1410
[24] https://www.profundo.nl/projecten/het-in-kaart-brengen-van-de-soja-prod… 
[25] https://natuurenmilieu.nl/doe-mee/eten/plantaardige-melkvervangers-en-d…
[26] https://www.nationalgeographic.com/foodfeatures/feeding-9-billion/
[27] https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2018/voedselzaak/artikelen/zo-voed…